Cúng ông Công ông Táo: Ý nghĩa, Giờ cúng, Mâm cúng, Văn khấn

Hằng năm, vào ngày 23 tháng Chạp, ông Công ông Táo cưỡi cá chép lên Trời để báo cáo Ngọc Hoàng về mọi việc ở trần gian. Cúng ông Công ông Táo (Lễ đưa ông Táo về trời) bắt đầu từ ngày 21 âm lịch và kết thúc trước giờ Ngọ (11-13h) ngày 23 tháng Chạp. Mâm cúng cần chuẩn bị gồm mũ, áo, hia giấy, cá chép, gạo, muối, rượu, và các món ăn. Việc cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong yên bình, ấm no, đủ đầy cho năm mới, và ngăn ma quỷ vào nhà. 

Bài viết dưới đây Phổ Nghi Hương sẽ cung cấp thông tin chi tiết nhất về ngày giờ thực hiện, hướng dẫn và cách chuẩn bị từ lễ vật, mâm cỗ cúng, văn khấn cho đến những điều cần lưu ý để bạn thực hiện nghi lễ này một cách trọn vẹn và ý nghĩa nhất.

1. Cúng ông Công, ông Táo có ý nghĩa gì?

Nguồn gốc và sự tích

“Ông Công ông Táo” hay còn gọi là “ông Táo, táo Quân”, thực chất là 3 vị thần (hai ông một bà): thần Đất, thần Nhà và thần Bếp. Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, cái tên này được Việt hóa từ tín ngưỡng thờ cúng ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa , Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc.

Ý nghĩa ông Táo

Theo tín ngưỡng dân gian, ông Công ông Táo không chỉ là những vị thần cai quản bếp núc, đất đai trong nhà mà còn là những người giám sát, bảo vệ gia chủ khỏi sự quấy nhiễu của ma quỷ, mang lại bình yên cho gia đình.

Chính vì vậy, việc thờ cúng ông Công ông Táo không chỉ là để cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng mà còn là sự tôn kính đối với những vị thần. Cuối cùng, là ý nghĩa thờ cúng “thần Bếp” như một vị thần cai quản mọi việc bếp núc trong gia đình, cầu mong cho bữa ăn luôn đủ đầy, ấm cúng.

2. Cúng ông Công ông Táo ngày nào, giờ nào tốt?

2.1 Cúng ông Công, ông Táo ngày nào?

Ngày Tết ông Công ông Táo được tổ chức vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hằng năm. Năm 2025, ngày cúng ông Công, ông táo rơi vào 14 tháng 1 Dương Lịch 

Ngày nay, do nhiều người bận rộn với công việc nên việc cúng ông Công ông Táo không nhất thiết phải diễn ra vào đúng trưa 23 tháng Chạp. Bạn có thể thực hiện nghi lễ cúng tiễn từ ngày 21 tháng Chạp, nhưng cần lưu ý hoàn tất trước giờ Ngọ (11 giờ – 13 giờ) ngày 23 tháng Chạp trước khi ông táo về Trời

2.2 Cúng ông Công, ông Táo giờ nào?

Thời điểm lý tưởng để cúng ông Công ông Táo là trước giờ Ngọ (11 giờ – 13 giờ) ngày 23 tháng Chạp. Một số khung giờ tốt để thực hiện nghi lễ cúng trong ngày 23 tháng Chạp năm 2024 bao gồm:

• Mậu Tý (23 giờ-1 giờ): Thanh Long
• Kỷ Sửu (1 giờ-3 giờ): Minh Đường
• Nhâm Thìn (7 giờ-9 giờ): Kim Quỹ
• Quý Tỵ (9 giờ-11h giờ): Bảo Quang

3. Cách cúng ông Công, ông Táo bao gồm những gì?

Lễ vật cúng ông Công ông Táo theo phong tục của gia đình Việt thường bao gồm:

• Mũ táo quân: 2 mũ dành cho hai Táo ông (có cánh chuồn) và 1 mũ dành cho Táo bà (không có cánh chuồn). Nhiều gia đình chỉ cúng một cỗ mũ ông Công có hai cánh chuồn để tượng trưng cho cả ba vị thần Táo.
• Cá chép sống hoặc cá chép giấy: Cá chép được coi là phương tiện để ông Táo lên chầu trời.
• Tiền vàng, 1 chiếc áo, 1 đôi hia bằng giấy: Lễ vật này dành cho ông Công ông Táo sử dụng khi lên trời.
• Lễ vật khác: bạn cần chuẩn bị thêm nhang, đèn nến, lọ hoa tươi.
• Mâm cỗ mặn hoặc chay

Màu sắc của mũ, áo và hia cúng Táo quân không cố định mà thay đổi theo từng năm, phụ thuộc vào ngũ hành tương ứng:

• Năm hành Kim: Màu vàng
• Năm hành Mộc: Màu xanh lá cây
• Năm hành Thủy: Màu xanh dương
• Năm hành Hỏa: Màu đỏ
• Năm hành Thổ: Màu nâu hoặc vàng đất

Đặc biệt, trong những gia đình có trẻ nhỏ, người ta thường cúng thêm một con gà luộc. Con gà này phải là loại gà cồ mới tập gáy (gà mới lớn), mang ý nghĩa nhờ Táo Quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế ban cho đứa trẻ sau này lớn lên có nghị lực, thông minh và sinh khí mạnh mẽ như chú gà cồ.

4. Mâm cúng ông Công, ông Táo gồm những gì?

Mâm cỗ cúng ông Táo có thể là mâm cỗ mặn hoặc chay, tùy theo sở thích và điều kiện của từng gia đình. Một số món ăn thường có trong mâm cỗ cúng bao gồm:

• 1 đĩa muối
• 1 đĩa gạo
• 3 chén rượu
• Xôi gấc
• Gà luộc hoặc quay
• Thịt heo luộc
• Giò heo
• Cá chép nướng ( miền Nam thường thường dùng cá lóc nướng)
• Nem rán
• Hành muối
• Đĩa rau xào
• Canh mọc
• Trầu cau, trái cây tươi
• Trà, rượu
• 1 tập giấy tiền, vàng mã
• 1 lọ hoa cúc, 1 lọ hoa đào nhỏ

Ngày nay, mâm cỗ cúng ông Công ông Táo đã được đơn giản hóa đi rất nhiều. Tùy thuộc vào văn hóa vùng miền, điều kiện kinh tế và khẩu vị của mỗi gia đình mà mâm cỗ có thể điều chỉnh linh hoạt. Đối với những gia đình không có điều kiện, chỉ cần chuẩn bị một mâm cúng đơn giản gồm 3 món là được.

Bên cạnh đó, vị trí đặt mâm cỗ cúng cũng rất quan trọng. Mâm cỗ cần được đặt trang trọng ở bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ ông Táo riêng để thể hiện sự tôn kính.

5. Thứ tự cúng ông Công, ông Táo

• Chuẩn bị bàn thờ và mâm cỗ cúng ông Công ông Táo: Lau dọn bàn thờ sạch sẽ, sau đó bày biện lễ vật và mâm cúng lên bàn thờ.
• Thắp hương: Thắp 3 nén hương, vái 3 vái.
• Đọc văn khấn: Thành tâm đọc văn khấn để tiễn ông Công ông Táo chầu Ngọc Hoàng.
• Hóa tiền vàng: Khi hương tàn thì thắp thêm 1 tuần hương nữa, làm lễ tạ rồi hóa tiền vàng, cuối cùng thả cá chép xuống sông, hồ.

6. Văn khấn cúng ông Công, ông Táo ngắn gọn

Dưới đây là bài khấn cúng ông Táo được trích dẫn trong sách Văn Khấn Cổ Truyền Việt Nam:

“Nam mô a di đà Phật!

Nam mô a di đà Phật!

Nam mô a di đà Phật!

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương

Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.

Tín chủ (chúng) con là: ……………

Ngụ tại: …………

Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.

Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.

Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành. Chúng con lễ bạn tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.

Nam mô a di đà Phật!

Nam mô a di đà Phật!

Nam mô a di đà Phật!”

Bên cạnh bài văn khấn mẫu phổ biến trên, mỗi vùng miền còn lưu giữ những bài văn khấn riêng biệt, thể hiện nét văn hóa đặc trưng của địa phương. Bạn có thể lựa chọn bài khấn phù hợp với vùng miền của mình để thể hiện lòng thành kính và mong ước của gia đình.

7. Cúng ông Công ông Táo cần kiêng kỵ những gì?

• Ăn mặc sạch sẽ, gọn gàng khi thực hiện nghi lễ
• Không cúng sau 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp: Quan niệm dân gian cho rằng ông Táo đã lên chầu trời sau thời điểm này.
• Người đọc văn khấn phải đọc to, rõ ràng, với thái độ trang nghiêm
• Gia chủ nên tự khấn trong lễ cúng vì táo quân là thần trong nhà
• Tránh đặt ở phía dưới bếp, nên đặt mâm cúng ở bàn thờ gia tiên hoặc lập bàn thờ Táo quân riêng.
• Lễ vật đơn giản, thành tâm: Không cần quá cầu kỳ, chỉ cần thể hiện lòng thành.
• Không thả cá chép từ trên cao xuống : Nên thả cá nhẹ nhàng để cá có thể bơi đi. Thả cá ở những vùng nước sạch sẽ
• Tránh đốt vàng mã, điện thoại giấy, xe ô tô giấy,… Vì không mang lại lợi ích, gây lãng phí tiền bạc và ảnh hưởng đến môi trường sống.
• Không cầu xin tài lộc, chỉ nên xin báo cáo với Táo Quân những việc thiện đã làm trong năm vừa qua.

8. Câu hỏi thường gặp

Cúng ông Công ông Táo nên dùng cá chép thật hay giấy?

Ở miền Bắc, người dân thường cúng 1 con cá chép sống thả trong chậu nước với ý nghĩa “cá chép hóa rồng” còn tại ở miền Nam, cá chép giấy được sử dụng phổ biến hơn vì sự tiện lợi.

Nên cúng mấy con cá chép là đủ?

Cúng 3 con cá chép để dùng cho lễ cúng ông Công ông táo vì tượng trưng cho 2 ông Táo và 1 bà Táo.

Chọn cá chép cúng ông Công ông Táo thế nào?

Nên chọn cá chép đỏ, khỏe mạnh, không bị trầy hoặc mất vảy là được. Cá chép nên có kích thước vừa phải, không quá to cũng không quá nhỏ. Sau khi cúng xong, cá chép có thể được thả sông hoặc hồ, để tiễn ông Công ông Táo về trời. Nhưng nếu gần khu vực ở không có sông hồ để thả cá thì có thể bỏ qua bước này.

Mong rằng những thông tin trong bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về ý nghĩa và cách thức thực hiện lễ cúng ông Công ông Táo đầy đủ nhất. Chúc bạn và gia đình một năm mới an khang, thịnh vượng!