Bài cúng, mâm cúng, văn khấn Tất niên Giáp Thìn 2024 chuẩn nhất

Tất niên hay còn gọi là lễ Tất niên, theo phong tục truyền thống của người Việt, lễ cúng Tất Niên thường được thực hiện vào chiều ngày 30 Tết. Là phong tục biểu tượng cho bản sắc văn hóa dân tộc của người Việt Nam, là dịp để mọi người trong gia đình bày tỏ lòng thành kính, tri ân đến tổ tiên và thần linh, đồng thời cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng. Mâm cúng Tất Niên bao gồm các lễ vật như: Hương nhang (hoặc nến) và mâm ngũ quả.

Vậy cúng Tất Niên là g? Ý nghĩa như thế nào? Mâm cúng Tất tiên cần chuẩn bị những gì? Hãy theo dõi bài viết dưới đây của Phổ Nghi Hương để giải đáp thắc mắc nhé!

1. Cúng Tất Niên là gì? Ý nghĩa của Cúng Tất Niên

Lễ cúng Tất Niên, một nghi thức quan trọng trong dịp Tết Nguyên Đán, diễn ra vào những ngày cuối năm theo lịch âm, thường là ngày 30 tháng Chạp (năm đủ) hoặc 29 tháng Chạp (năm thiếu). Đây là dịp để mọi người cùng nhau nhìn lại một năm đã qua và chuẩn bị đón chào năm mới với nhiều hy vọng tốt đẹp.

Vào ngày này, các gia đình sẽ chuẩn bị mâm cúng, lễ cúng, văn khấn cúng Tất niên để dâng lên ông bà tổ tiên, cầu cho năm mới sẽ gặp nhiều điều tốt đẹp, thành công hơn. Sau khi cúng xong, các thành viên trong gia đình sẽ cùng nhau thưởng thức món ăn, ngồi sum vầy, quây quần bên nhau và cùng nhau đón giao thừa.

2. Cúng tất niên vào ngày nào, giờ nào tốt?

2.1 Cúng Tất Niên ngày nào tốt?

Lễ tất niên thường được cúng vào 30 tháng chạp đối với năm đủ và 29 tháng Chạp đối với năm thiếu. Lễ cúng sẽ diễn ra vào các buổi trưa hoặc chiều tối.

Tuy nhiên, những năm gần đây, nhiều gia đình có xu hướng tổ chức lễ cúng Tất Niên sớm hơn, không nhất thiết phải đúng vào ngày 30 hoặc 29 Tết. Điều này có thể do nhiều nguyên nhân, như công việc bận rộn, nhu cầu đi lại trong dịp Tết, hoặc đơn giản là muốn có thêm thời gian để chuẩn bị và tận hưởng không khí Tết trọn vẹn hơn.

2.2 Cúng Tất Niên giờ nào tốt?

Theo các chuyên gia phong thủy, khung giờ tốt nhất để thực hiện lễ cúng tất niên năm 2024 rơi vào các ngày sau:

• Ngày 26 tháng Chạp âm lịch có các khung giờ đẹp để cúng: Sửu (1 – 3 giờ), Thìn (7 – 9 giờ), Ngọ (11 – 13 giờ), Mùi (13 – 15 giờ), Tuất (19 -21 giờ), Hợi (21 -23 giờ).

• Ngày 28 tháng 12 âm lịch có các khung giờ đẹp để cúng gồm: Dần (3 – 5 giờ), Mẹo (5 – 7 giờ), Tỵ ( 9 – 11 giờ), Thân (15 – 17 giờ), Tuất (19 – 21 giờ), Hợi (21 – 23 giờ).
• Ngày 29 tháng 12 âm lịch có các khung giờ đẹp để cúng: Tý (23 – 1 giờ), Sửu ( 1 – 3 giờ), Thìn (7 – 9 giờ), Tỵ (9 – 11 giờ), Mùi (13 – 15 giờ), Tuất (19 – 21 giờ).
• Ngày 30 tháng 12 âm lịch có các khung giờ đẹp để cúng gồm: Tý (23 – 1 giờ), Dần (3 – 5 giờ), Mẹo (5 – 7 giờ), Ngọ (11 – 13 giờ), Mùi (13 – 15 giờ), Dậu (17 – 19 giờ).

Về bản chất, dù cúng tất niên vào thời điểm nào, ý nghĩa sâu xa của nghi lễ này vẫn là chào đón ông Táo và tổ tiên về sum họp, ăn Tết cùng con cháu, thể hiện sự gắn kết và ấm áp của gia đình. Tuy nhiên, để giữ gìn nét đẹp truyền thống và đúng với phong tục từ xa xưa, thời điểm lý tưởng nhất để thực hiện lễ cúng tất niên vẫn là vào ngày cuối cùng của năm âm lịch.

3. Mâm cúng Tất niên gồm những gì?

• Hương và đèn (hoặc nến): là hai lễ vật không thể thiếu trong mâm cúng tất niên, tượng trưng cho sự thành kính và ánh sáng soi đường cho tổ tiên. Nếu không có đèn, gia chủ có thể thay thế bằng nến. Thông thường, hai ngọn đèn hoặc nến sẽ được đặt hai bên bàn thờ, biểu trưng cho mặt trăng và mặt trời.
• Mâm ngũ quả: Gia chủ nên lựa chọn những loại quả tươi ngon, chín đều, không bị dập nát hay hư hỏng. Không nên sử dụng hoa quả giả để dâng cúng.

Đối với Phật tử tại gia lưu ý không đặt mâm ngũ quả ngay chính giữa bát hương, vì khi đặt mâm ngũ quả ở vị trí này có thể sẽ che mất trục khí chính này. Tốt nhất nên đặt mâm ngũ quả sang một bên.

Ngoài ra, gia chủ cũng không nên sử dụng hoa giả hoặc hoa nhựa mà nên chọn những bông hoa tươi thắm, thể hiện lòng thành kính và sự trân trọng đối với tổ tiên.

4. Gợi ý mâm cúng Tất Niên cuối năm theo 3 miền chuẩn phong tục truyền thống

So với các ngày lễ thông thường, mâm cỗ tất niên thường được chuẩn bị kỹ lưỡng và thịnh soạn hơn. Mặc dù hòa chung văn hóa cúng tất niên, tuy nhiên tùy theo tập tục truyền thống giữa Bắc – Trung – Nam mà sẽ có những điểm khác biệt.

Về cơ bản, mỗi miền đều sẽ có những nét đẹp khác nhau. Vì vậy, bạn đọc có thể tham khảo và điều chỉnh mâm cỗ sao cho phù hợp với phong tục địa phương.

4.1 Mâm cỗ Tất niên miền Bắc

Ở miền Bắc, mâm cỗ tất niên lúc nào cũng phải chuẩn bị đầy đủ theo nguyên tắc 4 bát, 4 đĩa với cỗ nhỏ và 6 đĩa, 6 bát hoặc 8 đĩa, 8 bát cho mâm cỗ lớn. Ngoài ra, một số nhà còn chuẩn bị mâm cỗ lớn xếp thành 2 đến 3 tầng.

Mâm cỗ tất niên miền Bắc thường được chuẩn bị thịnh soạn, tỉ mỉ với các món ăn truyền thống đặc trưng như bánh chưng, canh giò hầm măng, chả giò, miến xào lòng gà, dưa muối, gà luộc,…

4.2 Mâm cúng Tất niên miền Nam

Mâm cúng tất niên miền Nam thường không quá đặt nặng về vấn đề hình thức. Vào ngày này, mâm cúng được bày trí đa dạng và đẹp mắt với nhiều món ăn đặc trưng như thịt kho tàu, canh khổ qua, chả giò, bánh tét, củ kiệu, thịt heo quay,…

4.3 Mâm cúng Tất niên miền Trung

Khác với mâm cúng miền Bắc, mâm cúng tất niên miền Trung không gò bó về nguyên tắc 4-4, 6-6 hay 8-8 bát, đĩa. Tuy thế, mâm cúng vẫn được bố trí sung túc với các món ăn truyền thống như bánh tét, miến xào, giò lụa, thịt gà, thịt heo ngâm mắm,…

5. Văn khấn cúng Tất niên cuối năm

Dưới đây là bài văn khấn tất niên trong nhà và ngoài trời được trích từ “Văn khấn cổ truyền Việt Nam” – NXB Văn hóa thông tin. Ngoài ra, bạn đọc có thể tự soạn lời văn khấn theo ý mình để thể hiện lòng thành kính đến bậc bề trên.

Bài cúng tất niên trong nhà

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: …………..Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Phục duy cẩn cáo!

6. Cúng Tất niên cần lưu ý gì?

6 lưu ý quan trọng mà gia chủ cần quan tâm khi làm lễ cúng tất niên cuối năm:

• Mâm cỗ tất niên không cần quá cầu kỳ, xa hoa nhưng cũng không nên qua loa, sơ sài. Tùy vào điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, mâm cúng có thể nhiều ít khác nhau, nhưng quan trọng nhất là phải có những món ăn truyền thống ngày Tết và được chuẩn bị, bày biện một cách sạch sẽ, tươm tất.
• Nhà cửa, đặc biệt là bàn thờ cần được dọn dẹp sạch sẽ trước khi nghi lễ diễn ra.
• Người chủ trì nghi lễ phải diện trang phục lịch sự, chỉnh tề. Trong quá trình lễ cúng diễn ra, không nên cười đùa làm ảnh hưởng đến sự trang nghiêm của buổi lễ.
• Tất niên mang ý nghĩa tượng trưng cho sự sum họp, sum vầy, do đó sự hiện diện đầy đủ của các thành viên trong gia đình thể hiện sự ấm cúng, sung túc.
• Khi chuẩn bị lễ cúng cần phải cẩn thận, tránh đổ vỡ. Bởi theo quan niệm tâm linh, điều này thường ngụ ý cho những điều không may mắn.
• Không nên cãi nhau, chửi mắng vào ngày tất niên. Thay đó có thể đề cập đến những chuyện vui vẻ và những điều tốt lành để cầu may cho một năm mới

7. Một số câu hỏi thường gặp khi cúng Tất niên

7.1 Nên cúng Tất niên trong nhà hay ngoài trời?

Theo các chuyên gia văn hóa, lễ cúng Tất niên truyền thống thường được thực hiện trên bàn thờ gia tiên và thần linh trong mỗi gia đình. Tuy nhiên, việc tổ chức lễ cúng ngoài trời là không bắt buộc, chỉ cần thành tâm và chuẩn bị thật sạch sẽ tươm tất là được.

7.2 Tất niên nên cúng chay hay mặn?

Mâm cỗ tất niên chay hay mặn tùy thuộc vào văn hóa, tín ngưỡng của từng vùng miền và từng gia đình. Đối với phật tử thì cúng tất niên bằng đồ chay. Đối với người bình thường thì có thể cúng chay hoặc cúng đồ mặn. Tuy nhiên, không cần quá đặt nặng vấn đề mặn hay chay, miễn là thể hiện lòng thành kính và biết ơn đến với tổ tiên.

7.3 Ai là người đọc bài văn khấn Tất niên cuối năm?

Gia chủ của nhà sẽ là người đọc văn khấn tất niên. Gia chủ có thể là vợ hoặc chồng. Ngoài ra, người làm lễ cần ăn mặc lịch sự, trang nghiêm, thể hiện lòng thành cúng khi thực hiện nghi lễ.

7.4 Cúng Tất niên bao nhiêu chén chè?

Theo các chuyên gia phong thủy, số lượng chén chè dâng cúng trong lễ Tất Niên không có quy định cụ thể mà phụ thuộc vào lòng thành của gia chủ. Tuy nhiên, theo quan niệm dân gian, số lượng chén chè cũng mang những ý nghĩa riêng:

• 1 chén: tượng trưng cho Âm dương, Thiên địa hòa hợp.
• 3 chén: Đại diện cho “2 ông 1 bà”, thường dùng để mời ông Táo về sum họp cùng gia đình trong đêm Tất Niên.
• 4 chén: Tượng trưng cho người đã khuất tứ phương (Đông, Tây, Nam, Bắc), thể hiện sự tưởng nhớ đến người đã khuất ở khắp mọi nơi.
• 5 chén: Ban ngũ phúc sinh khí, thường dùng để thờ thần Đất Đai – vị thần có khả năng điều hòa ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
• 6 chén: Tượng trưng cho lục hòa (Thân hòa, khẩu hòa, ý hòa, kiến hòa, lợi hòa, giới hòa), cầu mong sự hòa thuận, yên ấm trong gia đình.

7.5 Bày mâm ngũ quả trước hay sau cúng Tất niên?

Mâm ngũ quả thường được trưng cùng lúc với hương hoa vào ngày cúng tất niên và sẽ được thờ xuyên suốt các ngày Tết.

Từ bao đời nay, nghi lễ cúng tất niên luôn là nét đẹp trong văn hóa và đời sống của người Việt ta. Với những thông tin trên, Phổ Nghi Hương hy vọng bài viết đã giúp bạn nắm rõ hơn về lễ cúng tất niên, cách chuẩn bị lễ vật, cách bày biện mâm cúng cũng như nghi thức thực hiện lễ chính xác.