Cúng Tết Đoan Ngọ: Mâm cúng, văn khấn và những lưu ý khi cúng

Tết Đoan Ngọ, còn gọi là Tết giết sâu bọ được diễn ra vào ngày 5/5 âm lịch hằng năm. Với ý nghĩa thể hiện ước vọng xua đuổi những điều không may và đón chào một mùa màng bội thu, cuộc sống an lành.

Mâm cúng tết Đoan Ngọ thường gồm cơm rượu nếp, vải, mận,…. Tuy nhiên, tùy theo phong tục vùng miền và điều kiện mỗi gia đình, mâm cúng có thể đa dạng hơn. Để hiểu rõ hơn về cách chuẩn bị mâm cúng, bài văn khấn như thế nào hãy cùng tham khảo bài viết của Phổ Nghi Hương dưới đây nhé!

1. Tết Đoan Ngọ là gì? Ý nghĩa của ngày Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày Tết Truyền Thống của người Việt, diễn ra vào mùng 5 tháng 5 âm lịch, còn được biết đến với tên gọi Tết Đoan Dương hay Tết Giết sâu bọ. Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm sâu bọ sinh sôi nảy nở gây hại cho sức khỏe, cần được loại bỏ.

Không chỉ riêng Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn là một phong tục lễ hội Á Đông phổ biến tại Trung Quốc, Triều Tiên và Hàn Quốc, gắn liền với quan niệm về sự tuần hoàn của thời tiết trong năm.

Nguồn gốc và ý nghĩa Tết Đoan Ngọ

Truyền thuyết về Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam kể về ông Đôi Truân, người đã giúp dân làng diệt trừ sâu bọ bằng một đàn cúng đơn giản gồm có trái cây, bánh tro và những động tác thể dục. Từ đó, để tưởng nhớ công ơn của ông, người dân đã lập nên Tết Đoan Ngọ, đồng thời xem đây là dịp để thờ cúng tổ tiên.

Ngoài ý nghĩa trừ trùng phòng bệnh, Tết Đoan Ngọ còn mang trong mình mong ước về một mùa màng bội thu thông qua việc dâng trái cây và phẩm vật cúng tổ tiên. Đây chính là minh chứng cho sự gắn kết hài hòa giữa con người, thiên nhiên và tín ngưỡng trong văn hóa dân gian Việt Nam.

2. Cúng Tết Đoan Ngọ vào giờ nào?

• Giờ Ngọ (11 giờ trưa – 1 giờ chiều): Đây được xem là thời điểm lý tưởng nhất để thực hiện nghi lễ cúng Tết Đoan Ngọ. Bởi lẽ, “Ngọ” trong Tết Đoan Ngọ tượng trưng cho thời điểm giữa trưa, khi mặt trời lên cao nhất và dương khí đạt đỉnh điểm. Người xưa tin rằng, đây là lúc năng lượng tích cực dồi dào nhất, giúp xua đuổi tà ma, bệnh tật và mang lại may mắn cho gia đình.
• Giờ chính Ngọ (12 giờ trưa): Trong khoảng thời gian từ 11 giờ đến 1 giờ chiều, giờ chính Ngọ (12 giờ trưa) được xem là thời điểm “vàng” để cúng Tết Đoan Ngọ. Đây là lúc mặt trời ở vị trí cao nhất trên bầu trời, tượng trưng cho sự thịnh vượng và phát triển. Việc cúng vào giờ này sẽ giúp gia chủ cầu được ước thấy, mang lại nhiều tài lộc và may mắn.
• Ngoài giờ Ngọ và giờ chính Ngọ, bạn cũng có thể lựa chọn các khung giờ khác trong ngày để cúng Tết Đoan Ngọ, tùy thuộc vào điều kiện và hoàn cảnh của gia đình.

3. Tết Đoan Ngọ 2024 là ngày nào?

Năm 2024, Tết Đoan Ngọ diễn ra vào ngày 5 tháng 5 âm lịch, rơi vào thứ hai, ngày 10 tháng 6 theo lịch dương.

Trong ngày Tết Đoan Ngọ, các gia đình Việt thường dâng lên tổ tiên và thần linh mâm cúng với những lễ vật truyền thống. Đặc biệt, mọi người sẽ “diệt sâu bọ” bằng cách thưởng thức rượu nếp, cơm nếp cùng các loại trái cây như mận, vải ngay khi vừa thức giấc.

4. Mâm cúng Tết Đoan Ngọ chuẩn 3 miền

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ thường bao gồm các lễ vật truyền thống như vải, mận, rượu nếp, bánh tro, hương, hoa, vàng mã… Tùy thuộc vào văn hóa, phong tục của từng vùng miền mà mâm cúng còn có thêm thịt vịt, chè trôi nước,…

4.1 Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Bắc

Mâm cúng gồm có hương, hoa, vàng mã, mâm trái cây như mận, dưa hấu, chuối, hồng xiêm,…Trong đó, bánh tro, rượu nếp và cơm rượu nếp cái hoa vàng chính là 3 vật phẩm đặc trưng trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Bắc.

• Rượu Nếp: Rượu nếp không thể thiếu trong ngày Tết Đoan Ngọ. Người xưa tin rằng, rượu nếp diệt sâu bọ trong cơ thể, ngăn chúng gây hại.
• Cơm rượu nếp cái hoa vàng: Miền Bắc đặc biệt chuộng cơm rượu nếp cái hoa vàng, món ăn ngon hiếm nơi nào có. Ngoài ra, cơm rượu nếp cẩm cũng được một số nơi sử dụng trong mâm cúng
• Bánh tro: Bánh tro, làm từ gạo nếp ngâm trong nước tro, gói lá chuối, là món dễ ăn, ngon hơn khi ăn với đường hoặc mật. Tương truyền, gạo nếp luộc trong lá hấp thu đặc tính cây cỏ, giúp giải nhiệt, trị bệnh.

4.2 Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Trung

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Trung thường có bánh ú tro, chè kê, xôi, thịt heo quay và các loại trái cây.

• Cơm rượu: Được lên men theo cách cổ truyền, miếng nhỏ vuông vức, chín mềm.
• Thịt Vịt: Thịt vịt được ưa chuộng vì tin rằng nó làm mát, giải nhiệt, bổ máu và giúp tiêu hóa.
• Chè Kê: Chè kê, tuy không phổ biến khắp miền Trung, lại được ưa chuộng trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ ở Quảng Nam. Chè nấu từ hạt kê mềm, khi ăn rất ngọt và thơm.

4.3 Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam

Một mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam hoàn chỉnh không thể thiếu cơm rượu, bánh ú Bá Trạng và chè trôi nước ăn kèm cùng nước đường gừng và nước cốt dừa.

Các vật phẩm thường có trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam

• Cơm rượu: Cơm rượu miền Nam được vo thành viên tròn, thêm nước đường, ăn như xôi chè miền Bắc.
• Bánh ú Bá Trạng: Bánh ú Bá Trạng, giống bánh tro nhưng to hơn, làm từ gạo nếp nhồi nhân, luộc hoặc hấp. Bánh có thể gói bằng lá sen, lá chuối, mỗi loại cho hương vị khác nhau.
• Chè trôi nước: Chè trôi nước miền Nam là viên bột nếp trắng nhân đậu xanh. Người miền Nam ăn chè với nước đường và nước cốt dừa, tin rằng có khả năng diệt sâu bọ.

>> Xem thêm: Mâm cúng tết đoan Ngọ đặt ở đâu? Nên đặt trong nhà hay ngoài trời

5. Văn khấn Tết Đoan Ngọ trong nhà

Bên cạnh chuẩn bị mâm cúng chỉn chu, văn khấn dâng lên bề trên cũng góp phần quan trọng cho buổi lễ diễn ra hanh thông và trọn vẹn. Sau đây là bài cúng Tết Đoan Ngọ được trích theo “Văn khấn cổ truyền Việt Nam”:

“Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

– Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.

– Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

– Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.

– Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ)

Tín chủ chúng con là:……………………………………………………….

Ngụ tại:………………………………………………………

Hôm nay là ngày mồng 5/5 Âm lịch, nhằm ngày Tết Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.

Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ,… cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!

Nam mô A di Đà Phật!”

6. Văn khấn Tết Đoan Ngọ ngoài trời

Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần. Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần. Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ Khảo, Tổ Tỷ).

Tín chủ chúng con là:…

Tuổi:..

Ngụ tại:…

Hôm nay là ngày Tết Đoan Ngọ, chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa đăng, trà quả dâng lên trước án.

Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần, cúi xin các ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ…, cúi xin các vị thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết hưởng bình an thịnh vượng.

Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.

Phục duy cẩn cáo!

7. Những lưu ý khi cúng Tết Đoan Ngọ

Theo quan niệm dân gian, dưới đây là một số lưu ý mà gia chủ nên xem để buổi cúng Tết Đoan Ngọ diễn ra trọn vẹn:

• Đi du lịch: Theo quan niệm dân gian, đi du lịch vào ngày Tết Đoan Ngọ sẽ khiến gia đình gặp nhiều xui xẻo, vận may đi xuống.
• Nên cúng Tết Đoan Ngọ vào 12h trưa ngày 05/05 âm lịch (Giờ chính Ngọ) là tốt nhất. Nếu không thể cúng đúng giờ, gia chủ nên cúng trước, không nên vượt quá giờ Ngọ

• Chọn thực phẩm phải sạch và tươi ngon, ưu tiên các món đặc sản của vùng hoặc những món có sẵn trong gia đình.
• Không nên ăn trước khi cúng mà nên đợi cho đến khi cúng xong và cả gia đình quây quần bên mâm cỗ.
• Trong ngày 5/5 tránh để giày dép lộn xộn vì dễ dẫn dụ tà khí vào nhà.
• Người thực hiện lễ cúng cần mặc trạng phục chỉnh tề, nghiêm túc.
• Không nên ăn trước khi cúng mà phải đợi hạ lễ, cả nhà cùng sum vầy bên mâm cỗ.
• Trong ngày này, tránh mua những sản phẩm có hình dáng khác thường, tránh dừng lại ở những địa điểm vắng người như nhà hoàng, đền chùa bỏ hoang, tránh làm rơi tiền
• Nhìn vào gương lúc nửa đêm: Theo quan niệm dân gian, nhìn vào gương lúc nửa đêm trong ngày Tết Đoan Ngọ sẽ khiến bạn gặp nhiều thị phi, tai tiếng.
• Không nên đánh rơi tiền, việc này giống với việc mất đi tài lộc, giảm tài vận
• Theo phong thủy, khi ở khách sạn, nhà nghỉ trong ngày này, bạn nên tránh phòng đầu tiên hoặc phòng cuối cùng ở hành lang vì nó sẽ thu năng lượng tiêu cực, không tốt cho sức khỏe.

8. Một số câu hỏi thường gặp khi cúng Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ doanh nghiệp có cúng không?

Doanh nghiệp có cúng Tết Đoan Ngọ không? Câu trả lời là Có. Đây là truyền thống lâu đời của người Việt, doanh nghiệp cúng vào các ngày lễ, ngày đầu tháng hay đầu năm nhằm mục đích tạo niềm tin và sự may mắn cho hoạt động kinh doanh, công việc làm ăn hanh thông, thịnh vượng hơn..

Tết Đoan Ngọ thường cúng hoa quả gì?

Vào Tết Đoan Ngọ, bạn có thể cúng nhiều loại trái cây khác nhau trong đó mận và vải là 2 loại được sử dụng phổ biến nhất. Vì chúng thường chín rộ đúng dịp này. Vải tượng trưng cho sự sung túc, may mắn, còn mận đỏ mang ý nghĩa may mắn và sức khỏe.

Tết Đoan Ngọ cúng gì cho Thần Tài, Thổ Địa?

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ cúng Ông Địa và Thần Tài giống hệt mâm cúng tổ tiên. Mâm cỗ có thể khác nhau tùy theo điều kiện gia đình, phong tục vùng miền nhưng không thể thiếu những món cơ bản như:

• Hoa tươi
• Vàng mã
• Hương nhang, đèn
• Nước
• Rượu
• Xôi, chè
• Bánh tro/ bánh ú
• Cơm rượu nếp
• Trài cây theo mùa (vải thiều, mận, chôm chôm,..)

Hy vọng những chia sẻ về nguồn gốc, ý nghĩa và cách thực hiện nghi lễ cúng Tết Đoan Ngọ cùng những lưu ý kiêng kỵ đã giúp bạn có thêm kiến thức về ngày Tết truyền thống này. Phổ Nghi Hương chúc bạn và gia đình đón một Tết Đoan Ngọ an lành, may mắn và tràn đầy niềm vui!