Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo chuẩn truyền thống đầy đủ và ý nghĩa

Mỗi dịp tết đến xuân về, cứ vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch hàng năm, các gia đình Việt sẽ làm mâm cỗ cúng để tiễn ông Công ông Táo về trời, báo cáo mọi việc trong năm của gia chủ. Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo không cần quá cầu kỳ nhưng vẫn phải đảm bảo đầy đủ, trang trọng để thể hiện sự chu đáo và tấm lòng thành kính của mỗi thành viên trong gia đình. Vậy mâm cỗ cúng ông Công ông Táo gồm những gì? Có sự khác biệt nào giữa 3 miền hay không? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp các thắc mắc này.

1. Lễ vật cúng ông Công ông Táo gồm những gì?

Theo truyền thống, lễ vật cúng ông Công ông Táo gồm:

• Mũ ông Công ông Táo: 3 chiếc mũ giấy, trong đó 2 chiếc cho Táo ông và 1 chiếc cho Táo bà. Mũ Táo ông có hai cánh chuồn, trong khi mũ Táo bà không có. Tuy nhiên, nhiều gia đình ngày nay chỉ cúng 1 mũ Táo ông kèm theo áo và 1 đôi hia bằng giấy để tượng trưng.
• Cá chép: Tượng trưng cho phương tiện đặc biệt để đưa Táo Quân về trời. Miền Bắc thường cúng 3 con cá chép đỏ còn sống, thả trong chậu nước sống với ngụ ý “Cá Chép Hóa Rồng”. Miền Trung dùng ngựa giấy có cả yên và dây cương, còn miền Nam thì đơn giản hơn họ thường dùng cá chép giấy khá nhiều.
• Tiền vàng, một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy, hương (nhang): Những lễ vật này tượng trưng cho vật phẩm cần thiết để Táo Quân sử dụng trên thiên đình.

Màu sắc của mũ, áo và hia để cúng ông Công ông Táo cũng cần được lưu ý và lựa chọn theo ngũ hành tương ứng với từng năm, dưới đây là các màu sắc nên chọn lựa:

• Năm hành Kim: Màu vàng
• Năm hành Mộc: Màu trắng
• Năm hành Thủy: Màu xanh
• Năm hành Hỏa: Màu đỏ
• Năm hành Thổ: Màu đen

Ngày nay, mâm cỗ cúng ông Công ông Táo đã được giản lược hơn, không quá câu nệ hình thức mà chú trọng vào lòng thành của gia chủ. Tùy vào điều kiện và phong tục của từng gia đình, bạn có thể chuẩn bị lễ vật đơn giản hơn, và luôn thể hiện được sự tôn kính và biết ơn đối với các vị thần.

2. Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo chuẩn truyền thống 3 miền

Dù có sự khác biệt về văn hóa và khẩu vị giữa ba miền Bắc – Trung – Nam, mâm cỗ cúng ông Công ông Táo vẫn mang đậm nét truyền thống và tinh thần của Tết cổ truyền. Cùng Phổ Nghi Hương tham khảo mâm cỗ truyền thống cúng ông Công ông Táo dưới đây.

2.1 Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo đặc trưng miền Bắc

Người miền Bắc nổi tiếng với sự cầu kỳ và tinh tế trong ẩm thực, và mâm cỗ cúng ông Công ông Táo cũng không ngoại lệ. Mâm cỗ thường rất thịnh soạn, với những món ăn đặc trưng như:

Món mặn:

• 1 con gà luộc: Chọn gà trống thiến hoặc gà mái mơ, luộc chín tới, da vàng óng, thịt mềm ngọt.
• 1 đĩa xôi gấc: Màu đỏ của xôi gấc tượng trưng cho sự may mắn và tài lộc.
• 1 đĩa bánh chưng kèm dưa hành hoặc dưa muối: Món bánh truyền thống không thể thiếu trong ngày Tết, tượng trưng cho sự đủ đầy và ấm no.
• 1 bát canh măng: Món canh thanh mát, giải ngấy, giúp cân bằng hương vị cho mâm cỗ.
• 1 đĩa thịt đông: Món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ Tết miền Bắc, thể hiện sự sum vầy và no đủ.
• 1 đĩa nem rán: Món ăn giòn tan, đậm đà hương vị, tượng trưng cho sự sung túc.
• 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối: Tượng trưng cho sự no đủ và những điều cơ bản trong cuộc sống.

Món chay:

• 1 đĩa chè bà cốt.
• 1 đĩa hoa quả từ 3 đến 5 loại.

Nước uống:

• 1 bình trà
• 1 chai rượu nếp

Ngoài các món trên, mâm cỗ cúng ông Công ông Táo miền Bắc cần chuẩn bị thêm 1 bình hoa tươi, 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối, trầu, cau. Các món ăn khác có thể chuẩn bị thêm như giò lụa, chả quế, dưa hành… tùy theo sở thích và điều kiện của từng gia đình.

2.2 Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo đặc trưng miền Trung

Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo miền Trung thường có sự kết hợp hài hòa giữa các món ăn đặc trưng của cả hai miền Bắc – Nam. Bên cạnh những món quen thuộc như cơm, canh, xôi, gà luộc, thịt luộc, nem rán, người miền Trung còn khéo léo thêm vào món như cá thu sốt cà chua, cá ngừ kho tộ, cá nục hấp cuốn bánh tráng.. đây đều là những món ăn đặc sản của vùng đất mình.

Ngoài ra, mâm cỗ cúng miền Trung còn không thể thiếu các loại chè/bánh đặc sản như chè kho, bánh tét, bánh cốm, bánh in, bánh su sê, bánh thuẫn… Những chiếc bánh thơm ngon, được làm từ những nguyên liệu tự nhiên, mang đậm hương vị quê hương, góp phần làm phong phú thêm mâm cỗ cúng ông Công ông Táo.

2.3 Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo đặc trưng miền Nam

Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo miền Nam mang đậm nét phóng khoáng và giản dị của người dân phương Nam, nhưng vẫn thể hiện sự thành kính và mong muốn cầu bình an, may mắn cho gia đình trong năm mới.

• Gà luộc hoặc quay: Tượng trưng cho sự sum vầy và may mắn.
• Thịt heo luộc: Món ăn quen thuộc, dễ chuẩn bị và mang ý nghĩa no đủ.
• Giò heo: Món ăn đặc trưng của miền Nam, thể hiện sự sung túc và đủ đầy.
• Đĩa rau xào: Bổ sung chất xơ và vitamin cho bữa ăn, thường là các loại rau theo mùa.
• Nem: Món ăn giòn tan, thơm ngon, thường được làm từ thịt băm, tôm, nấm và các loại rau củ.
• Xôi gấc: Màu đỏ của xôi gấc tượng trưng cho sự may mắn và tài lộc.
• Củ kiệu, củ cải muối: Món ăn kèm giúp tăng thêm hương vị cho bữa ăn.
• Đậu phộng, kẹo vừng đen: Tượng trưng cho sự sinh sôi, nảy nở và may mắn.
• Trái cây tươi: Mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài… tượng trưng cho sự sung túc và đủ đầy.
• Trầu cau: Món ăn truyền thống không thể thiếu trong các dịp lễ Tết, thể hiện lòng hiếu khách và sự tôn trọng của gia chủ.
• Trà, rượu: Dùng để mời Táo Quân và thể hiện sự hiếu khách của gia chủ.

3. Mâm cơm chay cúng ông Công ông Táo gồm những gì?

Bên cạnh mâm cỗ mặn truyền thống, ngày nay nhiều gia đình Việt lựa chọn mâm cúng chay ông Công ông Táo, vừa thể hiện lòng thành kính vừa mang đến sự thanh tịnh, nhẹ nhàng cho không gian tâm linh.

Món chính:

• Canh thập cẩm rau củ hoặc canh măng chay.
• Nem rau củ.
• Đậu phụ sốt nấm cay Tứ Xuyên.
• Giò chay, chả chay.
• Chạo nấm.
• Xào thập cẩm rau củ.

Món phụ:

• Xôi (xôi gấc, xôi đỗ xanh…)
• Chè (chè trôi nước, chè đậu xanh, chè khoai môn…)
• Nộm (nộm đu đủ, nộm hoa chuối…)

4. Cách làm mâm cỗ cúng ông Công ông Táo chuẩn truyền thống

Lên kế hoạch và chuẩn bị nguyên liệu:

• Lên thực đơn: Dựa vào khẩu vị gia đình và phong tục vùng miền, bạn hãy lên danh sách các món ăn sẽ có trong mâm cỗ.
• Mua sắm nguyên liệu: Tốt nhất nên mua sắm nguyên liệu trước vài ngày để tránh tình trạng khan hiếm và giá cả tăng cao vào những ngày cận Tết. Chọn mua thực phẩm tươi ngon, có nguồn gốc rõ ràng để đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh.

Dưới đây là một số mẹo để chế biến mâm cỗ ngon hơn:

• Gà luộc: Chọn gà ta ngon, luộc chín tới, da vàng óng, thịt mềm ngọt. Có thể trang trí thêm bằng hoa hồng hoặc rau thơm.
• Thịt luộc: Chọn thịt ba chỉ hoặc thịt chân giò, luộc chín tới, thái lát mỏng vừa ăn.
• Nem rán: Có thể mua nem làm sẵn hoặc tự làm tại nhà.
• Các món xào, kho: Tùy theo sở thích của gia đình, bạn có thể chọn các món xào như rau củ xào thịt hoặc các món kho như cá kho, thịt kho tàu…
• Các món xôi, che, bánh thì để tiết kiệm thời gian bạn có thể đặt mua ở những nơi uy tín.

5. Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo cần kiêng kỵ những món nào?

Theo quan niệm dân gian, cá chép là phương tiện để Táo Quân về trời, vì vậy, tuyệt đối không nên cúng cá chép rán, đặc biệt là cá chép rán nguyên con. Thay vào đó, bạn có thể cúng cá chép sống (miền Bắc) hoặc cá chép giấy (miền Trung, miền Nam).

Bên cạnh đó, các loại thịt như thịt chó, thịt vịt, thịt ngỗng, thịt dê, thịt bò cũng không nên xuất hiện trên mâm cúng ông Công ông Táo. Những loại thịt này được cho là mang ý nghĩa không may mắn, không phù hợp với không khí trang nghiêm của buổi lễ.

Ngoài ra, những người chuẩn bị lễ vật cũng nên kiêng ăn tiết canh sống, thịt rùa, thịt ba ba, thịt rắn, thịt chó, thịt mèo, thức ăn có mùi nồng và mắm tôm nồng. Điều này thể hiện sự tôn trọng và thành tâm đối với các vị thần.

Việc kiêng kỵ những món ăn trên không chỉ đơn thuần là tuân theo phong tục truyền thống mà còn mang ý nghĩa giữ gìn sự thanh tịnh và trang nghiêm cho mâm cỗ cúng ông Công ông Táo. Bằng cách lựa chọn những món ăn phù hợp và kiêng kỵ những điều cấm kỵ, gia chủ có thể thể hiện lòng thành kính và mong muốn cầu bình an, may mắn cho gia đình trong năm mới.

Sau khi chuẩn bị xong mâm cỗ, tiếp theo hãy cùng tìm hiểu cách cúng ông Công ông Táo để có một nghi lễ cúng thật trọn vẹn

6. Câu hỏi thường gặp

6.1 Cá chép cúng ông Công ông Táo nên chọn loại nào?

Cá chép đỏ, cá chép vàng là lựa chọn truyền thống và phổ biến nhất, tượng trưng cho sự may mắn, tài lộc và sung túc. Tuyệt đối không nên chọn cá chép đen để cúng ông Công ông Táo vì màu đen được cho là không may mắn.

6.2 Có thể thay thế cá chép bằng món khác khi cúng ông táo không?

Thay vì 3 con cá chép sống như truyền thống, có thể thay bằng một đĩa thạch rau câu được tạo hình cá chép đẹp mắt và tinh tế trong mâm cỗ cúng ông Công ông Táo.

6.3 Mâm cỗ cúng ông Công ông Táo đặt ở đâu?

Theo truyền thống văn hóa Việt Nam, mâm cúng ông Công ông Táo cần được đặt và thực hiện ở nơi sạch sẽ và trang nghiêm nhất trong nhà. Thông thường, mâm cúng ông Công ông Táo thường được đặt trên bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ Táo quân riêng.

Trên đây là toàn bộ những thông tin liên quan đến mâm cỗ cúng ông Công ông Táo và nét đặc trưng trong truyền thống cúng ông Công ông Táo của 3 miền Bắc-Trung-Nam. Hy vọng bài viết trên của Phổ Nghi Hương đã mang đến những thông tin hữu ích cho bạn. Chúc gia đình một năm mới an khang!