Trầm Hương là gì? Phân loại, công dụng, ý nghĩa trong đời sống

Trầm hương hay oudh hoặc gaharu là loại gỗ nhựa thơm có giá trị kinh tế cao, được tạo ra từ cây Dó Bầu. Bài viết dưới đây là thông tin chi tiết về Trầm Hương là gì? Đặc điểm, quá trình hình thành, thời gian hình thành, phân loại và công dụng của Trầm Hương. Cùng Phổ Nghi Hương tìm hiểu ngay!

1. Trầm Hương là gì? 

Trầm Hương (tên khoa học là Aquilaria) là một phần gỗ quý hiếm, được hình thành từ cây Dó Bầu khi cây này bị tổn thương do các yếu tố như côn trùng tấn công, gãy đổ hoặc bị nhiễm nấm. Khi bị tổn thương, cây Dó Bầu tiết ra nhựa để tự bảo vệ, nhựa này dần tích tụ và ngấm vào thớ gỗ, qua nhiều năm hình thành nên trầm hương với hàm lượng tinh dầu cao.

2. Đặc điểm của Trầm Hương là gì?

Dưới đây là những đặc điểm chung của Trầm Hương mà bạn có thể tham khảo:

• Màu sắc: trầm hương có màu từ nâu tự nhiên đến đen sẫm, tùy thuộc vào tuổi và vị trí hình thành trên cây.
• Mùi hương: mùi thơm đặc trưng, nhẹ nhàng và dễ chịu, khi đốt tỏa ra hương thơm lâu bền. Nếu trầm hương có chất lượng tốt, bạn sẽ không cảm thấy khó chịu(bị hắc) khi ngửi trực tiếp.
• Kết cấu: gỗ trầm hương cứng, chắc và nặng, do chứa nhiều nhựa hương.

3. Trầm Hương được hình thành như thế nào?

3.1 Quá trình hình thành trầm hương tự nhiên

Trầm hương tự nhiên được hình thành từ cây dó bầu (dó núi) khi cây này bị nhiễm bệnh hoặc tổn thương do môi trường. Quá trình này sẽ diễn ra một cách tự nhiên và kéo dài từ 10 đến 15 năm hoặc lâu hơn. Khi cây bị bệnh, lá sẽ chuyển sang màu vàng và nhỏ dần, thân cây xuất hiện nhiều u bướu và các điểm nâu đỏ. Gỗ cây dần trở nên bóng như đá sỏi và có những nếp nhăn giống cánh chim ưng, đó là dấu hiệu của sự hình thành trầm hương.

Trong tự nhiên, Trầm Hương được tạo ra bởi 4 nguyên nhân chính:

• Những động vật nhỏ như chim, kiến, côn trùng làm tổ trong thân cây, …
• Cây bị đổ và gãy sau một khoảng thời gian dài, vùng đó có thể sẽ hình thành nên trầm.
• Các chất khoáng trong đất được rễ cây hấp thụ và ngấm đặc trong một thời gian dài sau đó lan ra cả thân cây. Đây chính là quá trình hình thành các loại trầm như Kỳ Nam, Trầm đặc dầu, Trầm Chìm nước có giá trị vô cùng cao.

3.2 Quá trình hình thành trầm hương nhân tạo (trồng)

Trầm hương nhân tạo được tạo ra bằng cách can thiệp vào quá trình tự nhiên của cây dó bầu. Người ta sẽ trồng cây dó bầu và tạo ra các vết thương nhân tạo trên thân cây, sau đó cấy nấm hoặc sử dụng các phương pháp hóa học để kích thích cây tiết nhựa. Nhựa này sau đó được thu thập và xử lý để tạo thành trầm hương. Quá trình này diễn ra nhanh hơn nhiều so với trầm hương tự nhiên, chỉ mất vài năm và thường có hàm lượng tinh dầu thấp hơn so với trầm hương tự nhiên.

Dưới đây là 4 phương pháp thường được sử dụng trong quá trình tạo ra trầm hương:

• Phương pháp sinh học: nuôi các loại côn trùng như kiến, ong, sùng trong vườn dó bầu.

• Chế phẩm vi sinh: chế phẩm vi sinh được cấy vào vết thương nhân tạo trên cây dó bầu. Sau đó, vi sinh vật sẽ phát triển và tương tác với cây, kích thích quá trình tiết nhựa và hình thành trầm hương.
• Hóa học: cách này sẽ dùng các hợp chất có chứa như sắt, đồng, …, sau đó được cấy trực tiếp vào cây thông qua các lỗ khoan.
• Gây các vết thương vật lý: đóng đinh vào thân cây, dùng rìu tạo vết thương, cắt, tỉa, đục khoan một phần thân cây.

4. Thời gian hình thành Trầm Hương mất bao lâu?

Thời gian hình thành Trầm Hương ở mỗi loại sẽ khác nhau, cụ thể:

• Đối với loại Trầm chìm nước hoặc Kỳ Nam thời gian hình thành từ vài chục năm đến hàng trăm năm. Khi cây dó bầu chết, gỗ bắt đầu phân hủy, nhưng trầm hương trong cây sẽ có thể tồn tại trong đất hàng nghìn năm mà vẫn nguyên vẹn. Đây cũng chính là lý do mà chúng được gọi là trầm rục ngàn năm.
• Đối với trầm kiến hoặc Trầm Tốc thời gian hình thành của chúng kéo dài từ vài năm đến hàng chục năm. Hãy lưu ý rằng, tuổi của trầm hương không phải là tuổi của cây dó bầu, vì trầm hương có thể bắt đầu hình thành khi cây dó mới chỉ vài năm tuổi hoặc đã sống vài chục năm.

5. Trầm Hương có mấy loại?

Nếu dựa vào quá trình hình thành, tiến hóa và giá trị của Trầm hương có thể chia thành 4 loại chính, đó là Kỳ Nam, Trầm Hương tự nhiên, trầm tốc và trầm hương nhân tạo.

5.1 Kỳ Nam

Kỳ nam là loại trầm hương cao cấp nhất và rất khan hiếm. Loại gỗ này được hình thành qua thời gian rất dài trong điều kiện thổ nhưỡng và thời tiết khắc nghiệt, tạo nên giá trị cao và mùi hương đặc biệt. Kỳ nam có hàm lượng tinh dầu rất cao, màu sắc đậm và mùi thơm kéo dài, thường được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo và y học.

5.2 Trầm Hương tự nhiên

Trầm hương tự nhiên được tìm thấy từ các cây dó bầu bị bệnh hoặc tổn thương. Có nhiều loại trầm hương tự nhiên như:

• Trầm chìm: đây là loại trầm có chất lượng tốt nhất vì có hàm lượng tinh dầu cao, đặc và mất nhiều thời gian mới có thể hình thành được.

• Trầm Rễ: hình thành từ rễ cây dó bầu.
• Trầm Kiến: được kiến làm tổ và để lại chất nhựa trầm.
• Trầm Mắt Tử: có các vân giống như mắt chim ưng trên gỗ.

Mỗi loại trầm tự nhiên có mùi hương và đặc điểm riêng, nhưng nhìn chung đều có mùi thơm dễ chịu, hàm lượng tinh dầu cao và màu sắc phong phú.

5.3 Trầm Tốc

Trầm tốc là trầm hương loại ba, có hàm lượng tinh dầu thấp hơn và mùi hương nhẹ nhàng hơn so với kỳ nam và trầm hương tự nhiên. Mặc dù vậy, trầm tốc vẫn giữ được mùi hương đặc trưng và không bị phai theo thời gian. Trầm tốc có màu vàng nhạt, chất gỗ chắc và ít bị hư hại. Các loại trầm tốc bao gồm:

• Tốc Đỉa: có hình dáng nhỏ và dẹt như con đỉa.
• Tốc Hương: có mùi hương mạnh hơn các loại tốc khác.
• Tốc Pi, Tốc Dây, Tốc Banh: mỗi loại có đặc điểm và hình dáng khác nhau.

5.4 Trầm Nhân Tạo

Trầm nhân tạo được tạo ra bằng cách trồng cây dó bầu và tạo vết thương nhân tạo trên cây để kích thích hiện tượng tụ trầm. Mùi hương của trầm nhân tạo nhẹ hơn so với trầm tự nhiên. Giá thành của trầm nhân tạo thấp hơn phù hợp với nhu cầu sử dụng phổ thông và làm đồ trang trí.

6. Công dụng của Trầm Hương là gì?

Trầm hương được yêu thích vì mùi hương đặc trưng mà còn vì công dụng của nó mang lại. Dưới đây là một số tác dụng nổi bật của Trầm Hương trong y học, tâm linh, phong thủy và ứng dụng trong cuộc sống.

6.1 Trong Y Học

• Giảm căng thẳng: một nghiên cứu chỉ ra rằng Trầm Hương có tác dụng giảm căng thẳng, đặc biệt là tinh dầu Trầm Hương. Các hợp chất trong trầm hương, đặc biệt là sesquiterpenes và phenylethyl chromone, có tác động với các thụ thể não ảnh hưởng đến cảm xúc.
• Giảm viêm khớp: trầm hương trong việc giảm viêm khớp. Một nghiên cứu cho thấy rằng việc sử dụng dầu trầm hương dẫn đến giảm sự biến tính protein do nhiệt gây ra, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra bệnh viêm khớp. Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Ethnopharmacology chứng minh rằng tinh dầu từ trầm hương giúp ức sản xuất các cytokine gây viêm trong cơ thể.
• Tiêu hóa: trong Y học cổ truyền, dùng Trầm Hương được cho là giúp kích thích tiêu hóa và giảm rối loạn tiêu hóa.
• Ung thư tuyến giáp: trong một nghiên cho thấy, tinh dầu trầm hương có thể tiêu diệt bào ung thư, giúp ngăn ngừa sự lây lan của các tế bào ác tính. Từ đó giúp điều trị một số loại ung thư khác nhau trong đó có ung thư tuyến giáp

6.2 Có ý nghĩa về tâm linh

• Trầm Hương giúp mang lại sự may mắn, xua đuổi ta ma điềm xấu nhờ tuổi thọ hàng trăm năm, trầm hương hấp thụ năng lượng của trời đất.
• Trầm hương từ lâu đã dùng như một “cầu nối” giữa người sống và thần linh, giúp con người kết nối và cầu nguyện cho sự phù hộ từ thần linh.

6.3 Ý nghĩa về phong thủy

Dưới đây là 3 giá trị tâm linh mà Trầm Hương mang lại:

• Trầm hương giúp thu hút tài lộc, xua đuổi xui xẻo trong cuộc sống, mang lại may mắn
• Trầm Hương có thể dùng để xông nhà, giúp xua đi vận xui, trừ tà.
• Giúp mang đến bình an.

6.4 Chất lưu giữ mùi hương trong sản xuất nước hoa

Tinh dầu trầm hương rất hữu ích trong việc sản xuất nước hoa vì nó mang lại mùi hương đặc biệt và giúp giữ hương lâu. Trầm hương có thể được sử dụng như một loại tinh dầu hoặc thông qua quá trình chưng cất khô (đã qua tinh lọc).

6.5 Làm nhang Trầm sạch

Trầm hương có vai trò quan trọng trong việc tạo ra các loại nhang Trầm có chất lượng tốt. Các loại nhang trầm phổ biến như: Hương Trầm, Nụ Trầm Hương,….

Nhang Trầm Hương ngày nay được sử dụng phổ biến trong thờ cúng, các hoạt động thiền định.

7.Tại sao Trầm Hương có giá trị cao?

• Sự hiếm có: trầm hương tự nhiên chỉ hình thành từ cây Dó Bầu khi bị tổn thương, quá trình này kéo dài hàng chục đến hàng trăm năm, khiến cho nguồn cung rất hạn chế.
• Hàm lượng tinh dầu cao: hàm lượng tinh dầu trong trầm hương cao, đặc biệt là trong kỳ nam, tạo ra mùi hương đặc trưng, mạnh mẽ và bền lâu.
• Công dụng đa dạng: trầm hương có nhiều công dụng trong y học, tâm linh và đời sống hàng ngày, từ chữa bệnh đến tăng cường phong thủy và sử dụng trong nước hoa cao cấp.
• Quá trình khai thác khó khăn: việc tìm kiếm và khai thác trầm hương tự nhiên đòi hỏi kỹ thuật và sự kiên nhẫn, góp phần làm tăng giá trị.
• Giá trị văn hóa và lịch sử: trầm hương đã được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo và phong thủy từ hàng ngàn năm, mang lại giá trị văn hóa và lịch sử sâu sắc.

8. Câu hỏi liên quan về Trầm Hương

Trầm Hương có giá bao nhiêu?

Hiện nay giá Trầm Hương Việt Nam dao động từ 500 triệu đến 1,2 tỷ VNĐ/ Kg. Với những loại trầm có lâu đời hơn sẽ có mức giá cao hơn.

Trầm Hương và Dó Bầu có giống nhau?

Cây trầm hương hay còn gọi là cây Dó Bầu, tuy nhiên “trầm hương” không phải là cây riêng biệt mà là sản phẩm của quá trình hình thành nhựa trong cây Dó Bầu khi cây bị tổn thương hoặc nhiễm nấm.

Trầm hương không chỉ mang lại lợi ích về mặt kinh tế mà còn đóng vai trò quan trọng trong y học, văn hóa và đời sống tinh thần của con người. Bài viết trên Phổ Nghi Hương đã gửi đến bạn thông tin về Trầm Hương là gì, và các thông tin khác như đặc điểm, phân loại, quá trình hình thành, cũng như công dụng của Trầm Hương. Hy vọng những thông tin trên hữu ích với bạn.

Nguồn tham khảo:

[1]: Wikipedia, Agarwood. Available from: https://en.wikipedia.org/wiki/Agarwood

[2]: PhytoImages, Aquilaria malaccensis. Available from: http://www.phytoimages.siu.edu/

[3]: Agarwood Essential Oil Ameliorates Restrain Stress-Induced Anxiety and Depression by Inhibiting HPA Axis Hyperactivity. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6274913/

[4]]: Rediscovering the Therapeutic Potential of Agarwood in the Management of Chronic Inflammatory Diseases. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9104417/